Ik lees steeds vaker dat er hobbybrouwers zijn die klaringsmiddelen gebruiken. Waarom zou je dat doen ? Of waarom niet ? Er zijn meerdere redenen waarom dat wel of niet zin heeft. In dit artikel wil ik daar wat verder op in gaan. We gaan dan puur uit van het hobbybrouwen, want commerciele brouwers kunnen totaal andere redenen/belangen hebben om dit te gebruiken. Die laten we in dit artikel dus buiten beschouwing.

Wat doen Klaringsmiddelen en welke zijn er.

Klaringsmiddelen worden gebruikt om je bier helderder te maken. Deze binden eiwitten en ook nog wat andere vaste stoffen (o.a polyfenolen en wellicht ook gist) en zorgen ervoor dat deze neerslaan op de bodem van het vat. Hierdoor word je bier helderder. Er zijn 2 soorten klaringsmiddelen die "veel" gebruikt worden bij het hobbybrouwen : Iers Mos en Vislijm. De eerste voeg je toe einde koken, in je wort. De 2e kun je toevoegen in de lagering bij het bier voor het bottelen.

Waarom Helder bier ?

Helder bier is iets wat ons is ingegeven door de grote pilsbrouwerijen. Vooral na de 2e Wereldoorlog toen reclame en marketing steeds belangrijker werden. Pils was toen vrijwel het enige bier dat werd geproduceerd, en dat moest "heerlijk helder" zijn. Dus de consument verwacht tegenwoordig dat bier (ook de speciaalbieren) helder is. Wij als hobbybrouwers behoren tot die groep consumenten. Ook zij willen hun bieren vaak (Kraak ?) helder hebben. Het gebruik van klaringsmiddelen is dan een manier om dat te bevorderen. Het is dus puur een visueel iets. Smaak technisch wordt je bier er niet heel veel anders van (maar daar kan ik het mis hebben...)

Hoe krijg je helder bier ?

Er zijn vele parameters bij het brouwen die er later voor kunnen zorgen dat je bier helder wordt. Het is een optelsom van meerdere stappen in het proces en iedere stap heeft daar een aandeel in, sommigen positief en anderen negatief.

• Mouten en maischen : De keuze van je grondstoffen bepalen al of je bier helder wordt of kan worden. Ruwe granen zoals tarwe, haver, rogge (en meer..) zorgen vaak bij voorbaat al voor een lastige filtratie na het maischen doordat deze granen stoffen bevatten die bij andere mouten of al afgebroken zijn, of niet voorkomen. Deze granen zorgen dan ook vaak voor een meer troebel bier.
• Filteren na het maischen : Bij deze stap is het dus belangrijk om je wort zo helder mogelijk in je opvang-vat/kookketel te krijgen. Alle troebele voorloop dien je dus op te vangen en weer terug te gooien in je filterkuip. Echter gebruiken vele brouwers tegenwoordig een 1-pan systeem waardoor dat niet mogelijk is (of in mindere mate) deze deeltjes komen dan wel in je kookvat. Je merkt al wel dat verschillende processen een verschillend resultaat kunnen geven.. en ook verschillende mogelijkheden wel of niet bieden.
• Koken : Tijdens het koken klonteren eiwitten samen welke later weer neer kunnen slaan. Echter voeg je ook hop toe tijdens het koken. De hoeveelheid hop, en het moment waarop je dit toevoegd kan ook weer invloed hebben op de helderheid van het eindproduct.
• Koelen : tijdens het koelen slaan er ook eiwitten neer die bij lagere temperatuur samenklonteren. Nu zijn er brouwers die koelen met een warmtewisselaar waardoor deze eiwitten in je gistvat terecht komen. Er zijn ook brouwers die koelen in hun kookketel en daarna de heldere wort filteren naar hun gistvat. Wederom 2 processen met verschillend resultaat en verschillende mogelijkheden/oplossingen.
• Gistkeuze/vergisting : Ook de keuze van je gist is belangrijk voor je helderheid. De ene gist geeft een helderder bier (afhankelijk van je wort samenstelling) dan de andere gist. Iedere gist heeft een eigenschap "flocculation" deze kan zijn : High, medium & low. Hieraan kan je al zien in welke mate deze gist je bier helder "trekt".  Daarbij kan een goede, snelle vergisting ook nog aan bijdragen. Een trage of verstokte vergisting draagt vaak niet bij aan de helderheid van je bier.
• Overhevelen : Wel of niet overhevelen en hoe vaak is vaak ook nog een discussiepunt. Sommigen doen dit 1 maal en bottelen uit hun lagerings vat, anderen hevelen nog een keer over naar hun bottelvat. Bij elke keer hevelen raak je weer wat gist en of trub kwijt, wat je bier dus weer iets helderder maakt.
• Lagering : en dan de lagering. Doe je dit warm of koud ? Beide gaat goed, maar een koude lagering zal er voor zorgen dat er iets meer vaste stoffen naar de bodem zakken welke dan straks niet in je flesje terecht komen. Ook hier weer de keuze aan de brouwer. En koud kan zijn 10°C of 0°C ook hier weer verschil in resultaat. Hoe kouder hoe helderder. Ook de tijd is hier nog een factor.
• Bottelen/nagisting : Na het botttelen kun je niets meer doen om je bier helderder te krijgen. Bij de nagisting wordt er ook nog een klein beetje gist gevormd wat uiteindelijk op de bodem neerslaat. Mijn persoonlijke ervaring is dat vele bieren na verloop van tijd (de een wat sneller dan de ander) wel helder worden. Dus geduld speelt hier ook mee. Aangezien een bier na 2 weken vaak al drinkbaar is, hebben velen dat geduld niet en willen ze al meteen al helder bier. Er zijn brouwers die hun homebrew vanuit een gekoeld fust bottelen met tegendruk. Dan heb je dus niet met nagisting te maken en meteen een helder bier in je flesje. Wederom verschil in proces met verschillend resultaat.

Waarom wil je helder bier als thuisbrouwer ?

Dit is dus eigenlijk het vraagstuk waar het allemaal om begon. Waarom wil je helder bier ? Ik persoonlijk vindt het ondergeschikt aan de smaak van het bier, dus zal ik ook nooit klaringsmiddelen gebruiken. Als je tevreden bent over de geur en smaak dan is de helderheid van je bier niet of minder belangrijk. Je brouwt ten slotte in eerste instantie voor jezelf.

Als je een blond tot amber achtig bier brouwt is het idd wel mooi als het bier helder is, maar hoe donkerder een bier, hoe minder belangrijk de helderheid is (visueel gezien). Een bier waarin veel gist dwarreld zal qua smaak iets bitterder zijn, maar dat 'probleem' lost zich vaak zelf op of heeft een oorzaak in het proces. Een pils is natuurlijk wel mooi als die helder is, maar het veranderd weinig aan de smaak. Deze drang naar helderheid is ons door de commercie 'opgelegd' (mijn mening).

Verder moet een ieder natuurlijk zijn bier brouwen zoals hij/zij dat wilt. Echter : maak je keuze wel overwogen en niet omdat het ergens vermeld wordt. Vele recepten die online staan, komen nog uit een ver verleden en de mouten en gisten en kennis zijn in die tijd een stuk verbeterd...waardoor dat klaringsmiddel misschien niet eens meer nodig is. Uiteindelijk worden vrijwel alle bieren helder in je flesje...alleen duurt het soms wat langer.

Doe je voordeel met dit artikel ! Brouw, ervaar en leer !!

mvg De bier Brouwer.